آرایه ادبی ابر و باد و مه وخورشید و فلک در کارند

آرایه ادبی ابر و باد و مه وخورشید و فلک در کارند را از سایت اسک 98 دریافت کنید.

آرایه های ادبی 2

 آرایه‌های معنوی

به ان دسته از آرایه‌هایی که بر پایه تناسب های معنایی واژه‌ها شکل می‌گیرند آرایه معنوی گویند

 مراعات نظیر

آوردن دو یا چند واژه در یک بیت یا عبارت که در خارج از آن بیت یا عبارت نیز رابطه‌ای آشنا و خاص میان آنها برقرار باشد

(ابر و باد و مه و خورشید و فلک همگی جز عناصر و پدیده‌های طبیعت هستند.)

 تضاد

هر گاه دو واژه با معنای متضاد در یک بیت یا عبارت به کار رود آرایه تضاد پدید می‌آید در نومیدی بسی امید است

 متناقض‌نما ([1]Paradox)

هر گاه دو مفهوم متضاد رابه هم نسبت دهیم یا آن دو را در یک چیز جمع کنیم آرایه متناقض‌نما شکل می‌گیردو معمولاً معنایی عمیق و پر مغز در پس آن نهفته است جامه‌اش شولای عریانی است (عریانی به شولا نسبت داده شده اما شولا نوعی جامه است و ضد عریانی)

هر گاه در یک بیت یا عبارت بین دو مورد (مثل «الف» و «ب»)رابطه‌ای برقرار کنیم و مثلاً بگوییم«الف»، «ب» است یا «الف»، «ب» را آورد و آن را در بخش دیگری از همان بیت یا عبارت بین آن در مورد همان رابطه را برقرار کرده اما جای ان دو را با هم عوض کنیم آرایه عکس شکل میگیرد.

 لف و نشر

هر گاه دو یا چند جزء از کلام بدون توضیحی در پی هم بیایند (لف) و آن گاه توضیحات مربوط به هر یک در پی هم آورده شوند (نشر)آرایه لف و نشر شکل می‌گیرند.

(پروانه از من سوختن را، شمع از من افروختن را و گل از من جامه دریدن را آموخت.)

 تلمیح (اشاره)

هر گاه با شنیدن بیت یه عبارتی به یاد داستان و افسانه، رویدادی تاریخی و مذهبی یا آیه و حدیثی بیفتیم، بدون آنکه آن موضوع مستقیماً تعریف شده باشد، آن بیت یا عبارت دارای آرایه تلمیح است.

(اشاره به داستان حضرت آدم و رانده شدن او به خاطر خوردن گندم.)

 تضمین

هر گاه شاعر یا نویسنده‌ای، بخشی از نوشته فردی دیگر را در میان اثر خود جای دهد، آن شعر یا نوشته راتضمین نموده است.

این دو بیت بخشی از بوستان سعدی است و سعدی بیتی معروف از فردوسی را در میان شعر خود عیناً نقل کرده است.

 اغراق

هنگامی که شاعر یا نویسنده، صفتی را در فرد یا پدیده‌ای آنچنان برجسته نشان دهد که در عالم واقع امکان دستیابی به آن صفت در آن حد و اندازه وجود نداشته باشد، آرایه اغراق آفریده می‌شود. البته این ادعای غیر ممکن باید به گونه‌ای بیان شده باشد که باعث افزایش گیرایی سخن گردد وشعار گونه وغیر واقعی جلوه نکند.

(اغراق در ممکن نبودن رهایی از انتقام پدر)

 حسن تعلیل

هر گاه شاعر و نویسنده برای موضوعی، دلیلی غیر واقعی وتخیلی، اما دلپذیر و قانع کننده ارایه دهد به حسن تعلیل دست می‌یابد.

(شاعر علت ابر پوش بودن قله دماوند را برای ندیدن او بیان کرده است.)

 مثل

هر گاه شاعر یا نویسنده درسخن خود از «ضرب المثلی» استفاده کند و یا بخشی از سخن او آنقدر معروف باشد که به عنوان ضرب المثل به کار رود، آن بخش از کلام دارای آرایه مثل است.

 تمثیل و اسلوب معادله

هر گاه برای تاًیید یا روشن شدن مطلبی (معمولاً پیچیده) آن را به موضوعی ساده تر تشبیه کنیم یا برای اثبات موضوعی نمونه‌ای بیاوریم آرایه تمثیل را به کار گرفته اییم

(حافظ خطاب به زاهدان و واعظان می‌گوید که من اگر خوب یا بد هستم ربطی به شما ندارد و شما همان بهتر که مراقب اعمال خود باشید، همچنان که هر کسی هنگام درو آنچه را که خود کاشته است برداشت می‌کند. شاعر برای درستی گفته خود در مصراع نخست، در مصراع دوم موضوعی ساده را که درستی ان بر همه آشکار است به عنوان نمونه‌ای برای ان ذکر می‌کند.)

 ایهام

هر گاه واژه یا ترکیبی که دارای دو معنی است به گونه ای در کلام به کار رود که هر دو معنا از ان قابل برداشت باشد آرایه ایهام شکل می گیرد.گاهی منظور اصلی تنها یکی از ان دو معنا است و گاهی هیچ یک بر دیگری برتری ندارد.

شیرین:زیبا و دلنشین،معشوقه فرهاد

 ایهام تناسب

گرت هواست که معشوق نگسلت پیوند نگاه دار سر رشته تا نگه دارد در این نمونه از واژه هوا تنها یک معنا برداشت می‌شود که آن هم آرزو است.

 تشبیه

در تشبیه دو مورد پر پایه اشتراکی که در صفتی دارند به هم مانند می شوند مورد اصلی را مشبه و موردی که مشبه به ان تشبیه می شود مشبه به می نامند.صفت مشترک میان مشبه و مشبه به دلیل شباهت یا وجه شبه نامیده می شود.یا گاهی از واژه های از قبیل «مثل»،«مانند»...استفاده می شود.که به آنها ادات تشبیه گویند.

 مجاز

به کار رفتن واژه ای به جای واژه دیگر مجاز نام دارد.هیچ گاه چنین امری ممکن نیست مگرآنکه میان آن دو واژه در خارج از کلام رابطه ای بر قرار باشد.

آن قدر گرسنه ام که می توانم تمام ظرف را بخورم. رابطه ای میان دو واژه ای ظرف و غذا در این عبارت است.

 استعاره

هر گاه واژه ای به دلیل شباهتی که با واژه دیگر دارد به جای آن به کار رود استعاره پدید می آید.

بر کشته های ما جز باران رحمت خود مبار.(کشته ها به کسر«ک»)

در این عبارت رحمت خدا به باران مانند شده است.روشن است که در این عبارت،منظور از کشته ها معنایی لفظی آن نیست بلکه مقصود اعمال بندگان است.

 کنایه

جملات و عباراتی که منظور نویسنده یا گوینده از بیان آنها،چیزی غیر از معنای ظاهری و لفظی آن عبارات یا جملات است.که به آنها کنایه گوییم.

آب از دستهایش نمی چکد.

معنایی لفظی:نمی گذارد قطره ای آب از دستهاییش به روی زمین بچکد. معنایی کنایی:هیچ چیزی از او به دیگران نمی رسد،خیلی خسیس است.

 تشخیص(آدم نمایی)

هر گاه با نسبت دادن عمل،حالت یا صفتی انسانی به یک غیر انسان،به آن جلوه انسانی ببخشیم،آدم نمایی شکل می گیرد.

طعنه بر طوفان مزن،ایراد بر دریا مگیر بوسه بگرفتن ز ساحل موج را دیوانه کرد

دیوانگی و بوسه گرفتن به موج نسبت داده شده است و طبیعتاً بوسه گرفتن موج،بوسه دادن ساحل را به همراه دارد.پس در مصراع دوم به ساحل و موج حالت و رفتاری انسانی نسبت داده شده است.

 حس آمیزی

هر گاه موضوعی را که مربوط به یکی از حواس است.به چیزی نسبت دهیم که با ان حس قابل احساس نباشد،آرایه حس آمیزی آفریده می شود که در زبان روزمره نیز کم کاربرد نیست.

مزه پیروزی را چشید.

در این عبارت «مزه» که مربوط به حس چشایی است به پیروزی نسبت داده شده است.اما پیروزی با حس چشایی قابل احساس نیست

منبع مطلب : www.zakeryan.blogfa.com

مدیر محترم سایت www.zakeryan.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

کوچــه هـای بـی بهــار...

آرایه های معنوی

مراعات نظیر:

آوردن دو یا چند واژه در بیت یا عبارت که در خارج از بیت یا عبارت نیز رابطه ای آشنا و خاص میان آنهاست. مانند:

 ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند    تاتو نانی به کف آری و به غفلت نخوری

ابر و باد و مه وخورشید و فلک همگی عناصر طبیعی هستند.

تضـــاد:

هرگاه دو واژه با معنایی متضاد در یک بیت یا عبارت بکار روند آرایه های تضاد پدید می آید.   مانند:

__ در نومیدی بسی امید است       پایان شب سیه سپید است

واژه های « نومیدی و امید » و همچنین « سیه و سپید » متضاد و مخالف هستند.

متناقض نما:

هرگاه دو مفهوم متضاد را به هم نسبت دهیم ، یا آنها را در یک چیز جمع کنیم آرایه های

متناقض نما بوجود می آید.و معمولا معنایی عمیق در پس آن نهفته است.    مانند:

 ___ جامه اش شولای عریانی ست!

عریانی به شولا نسبت داده شده است. ولی شولا خودش نوعی جامه است و ضد عریانی ست.

آرایه های عکس:

هرگاه در یک بیت بین دو مورد رابطه ای برقرار کنیم و سپس در مصراع بعد جای آنها را عوض

کنیم آرایه های عکس پدید می آید.    مانند:

 ___ بهرام که گور می گرفت همه عمر      دیدی که چگونه گور بهرام گرفت

آرایه های لف و نشر:

هرگاه دو یا چند جزئ از کلام بدون توضیحی در مصراع اول بیاید (لف)، آنگاه توضیحات مربوط به

هر کدام در مصراع بعد بیاید ( نشر )، آرایه های لف و نشر گویند.     مانند:

_ پروانه زمن، شمع زمن، گل زمن آموخت    افروختن و سوختن و جامه دریدن...

تلـــمیح ( اشاره ):

هرگاه با شنیدن بیت یا عبارتی به یاد داستان و افسانه یا رویدادی تاریخی یا مذهبی یا آیه و

حدیثی بیفتیم، بدون اینکه آن موضوع مسثقیما تعریف شده باشد، آن بیت دارای آرایه های

تلمیح است.    مانند:

 پدرم روضۀ رضوان به دو گندم بفروخت     ناخلف باشم اگر من به جویی بفروشم

اشاره به داستان آدم و رانده شدن او از بهشت به خاطر خوردن گندم.

تضمین:

هرگاه شاعر بخشی از نوشتۀ فرد دیگری را میان اثر خود جای دهد، آن شعر یا نوشته را

تضمین کرده است.    مانند:

چه خوش گفت فردوسی پاکزاد     که رحمت بر آن تربت پاک باد

« میازار موری که دانه کش است    که جان دارد و جان شیرین خوش است»

این دو بیت بخشی از بوستان سعدی است. و سعدی سعدی بیت معروفی از فردوسی را ( بیت دوم ) در میان شعر

خود جای داده است. بنابراین سعدی ، یک بیت از شعر فردوسی را تضمین کرده است.

اغراق:

وقتی که شاعر، صفت یرا چنان برجسته نشان دهد که در عالم واقعیت امکان دستیابی به آن

نیست، آرایه های اغراق نامیده می شود.

حسن تعلیل:

هرگاه شاعر برای موضوعی دلیل غیر واقعی و تخیلی ، اما دلپذیر و قانع کننده ارئه دهد، به

حسن تعلیل دست می یابد.    مانند:

         تا چشم بشر نبیندت روی     بنهفته به ابر چهر دلبند

شاعر، ابر پوش بودن قلۀ دماوند را دلیلی برای ندیدن او بیان کرده است.

مثـــــل:

هرگاه شاعر به ضرب المثلی اشاره کند، یا بخشی از سخن او آنقدر معروف باشد که به عنوان

ضرب المثل بکار رود،  آرایه های مثل گویند.

تمثیل:

هرگاه برای روشن شدن مطلبی، آن را به موضوعی ساده تر تشبیه کنیم، یا برای اثبات

موضوعی نمونه بیاوریم،  آرایه های تمثیل به کار برده ایم.    مانند

من اگر نیکم، اگر بد، تو برو خود را باش   هرکسی آن درَوَد عاقبت کار که کشت

اسلوب معادله:

هرگاه شاعر بیتی بسراید که با عوض کردن جای مصراع اول و دوم، خللی در مفهوم شعر ایجاد

نشود، به آن آرایه های اسلوب معادله گویند.   مانند:

دود اگر بالا نشیند کسر شان شعله نیست    جای چشم ابرو نگیرد، گرچه او بالاتر است

ایهـــــام:

هرگاه واژه ای یا ترکیبی دارای دو معنی است و به گونه ای بکار رود که دو معنا از آن قابل

برداشت باشد، آرایه های ایهام شکل می گیرد.    مانند:

 غرق خون بود و نمی مرد زحسرت فرهاد    گفتم افسانۀ شیرین و به خوابش کردم

شیرین، در اینجا دارای دو معنی است. هم به معنای زیبا و دلنشین است و هم معشوقۀ فرهاد.

تشبیـــه:

در تشبیه دو مورد بر پایۀ اشتراک صفتی که دارند، به هم مانند می شوند.

مورد اصلی را « مشبه » و مورد بعدی را « مشبه به » می نامند. و صفت مشترک میان آنها «

وجه تشبیه » نامیده می شود. و واژه های مانند « چو- سان _ مثل و ... » ادات تشبیه نامیده

می شوند.

مجــــــاز:

بکار رفتن واژه ای به جای واژۀ دیگر مجاز نامیده می شود. هیچ گاه چنین امری ممکن نیست

مگر آنکه میان دو واژه در خارج از کلام ، رابطه ای برقرار باشد.    مانند:

___ آنقدر گرسنه ام که می توانم تمام ظرف را بخورم!

رابطه میان غذا و ظرف مجاز است.

استـــعاره:

هرگاه واژه ای به دلیل شباهت معنایی با واژۀ دیگر که دارد، به جای آن بکار رود ، استعاره پدید

می آید.   مثال :

               بر کشته های ما جز باران رحمت خود مبار.
در این مصرع، منظور از کشته های ما ، اعمال ما می باشد.

          هر چه خواهی در سوادش رنج برد   تیغ صرصر خواهش خالی سترد
تیغ صرصر استعاره از باد است.

کنــــایه:

جملات و کلماتی که منظور شاعر چیزی غیر از معنای ظاهری آن است.   مانند:

                           آب از دستهایش نمی چکد.
منظور خسیس است.

تشخیص (انسان نمایی ):

  هرگاه با نسبت دادن عمل یا حالت یا صفتی به یک شئ، به آن جلوۀ انسان بودن بدهیم،

انسان نمایی شکل می گیرد.   مانند:

طعنه بر طوفان مزن؛ ایراد بر دریا مگیر؛ بوسه بگرفتن زساحل، موج را دیوانه کرد.

بوسه گرفتن و دیوانگی - که رفتاری انسانی است _ به موج نسبت داده شده است.

حس آمیزی:

هرگاه یکی از حواس را به شئ نسبت دهیم.   مانند:

             مزۀ پیروزی را چشید...

مزه که حس چشایی است به پیروزی داده شده است.

منبع: ویکی پدیا

دوستان عزیز. اگر به توضیح یا ذکر مثالهای بیشتر برای هر مورد داشتید، با ما در میان بگذارید.
   

نظرات شما عزیزان:

منبع مطلب : farzad2.loxblog.com

مدیر محترم سایت farzad2.loxblog.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.